Amsterdam
23 juni 2024, 10.00 uur · Door: Robert Jan de Boer
In het programma De Verdwenen Stad gaan we iedere keer naar een andere plek in Amsterdam om te kijken hoe de stad in de loop van de tijd is veranderd. Deze keer zijn we op de Kattenburgergracht. Hier bevond zich ooit een hulppost voor politie en brandweer. Na sluiting van het bureau werd de politieserieBaantjer hier opgenomen.
De geschiedenis van de gebouwen waarin de hulpposten waren gevestigd, gaat terug tot de zeventiende eeuw. Het waren toen nog twee pakhuizen, Ceres en Neptunes genaamd. In 1880 werden ze grondig omgebouwd voor politie en brandweer.
"In de tweede helft van de negentiende eeuw zijn politie en brandweer geprofessionaliseerd", vertelt architectuurhistoricus Cathelijne van Andel. "In de hele stad werden toen brandweer- en politieposten neergezet. Het was een stelsel met hoofposten, maar ook met hulpposten. En eentje kwam hier op Kattenburg."
Tekst gaat door onder de foto
Brandweer
Eind negentiende eeuw rukte de brandweer nog uit met paard en wagen. In het gebouw waren daarom ook paardenstallen aanwezig.
"Links was een opening met twee hele grote deuren. Die konden open zodat de karren met paarden het gebouw in en uit konden rijden", vertelt Van Andel.
"Wat ook mooi is om te zien, is dat brandweer en politie in het gebouw deelden en dat gebeurde ook heel letterlijk. Dus de linkerhelft was van de brandweer en de rechterhelft van de politie."
Kasteel
Als je voor het gebouw staat lijkt het wel iets weg te hebben van een kasteel. "Dat klopt", zegt Cathelijne van Andel. "Het is een pand uit de negentiende eeuw, maar er zitten wel wat elementen in die terug gaan naar de Renaissanceperiode. Het is eigenlijk een hele gekke mix geworden. Door die kantelen op de dakrand is het net alsof je naar een kasteelmuur kijkt. Ik denk dat ze iets wilden uitstralen van een verdedigingsfunctie, wat wel past bij een politiepost. Ze wilden er waarschijnlijk mee zeggen: met ons valt niet te spotten!"
Tekst gaat door onder de tekst.
Arbeidersbuurt
In de jaren twintig van de vorige eeuw nam de politie, na een grondige verbouwing, haar intrek in het leeggekomen schoolgebouw naast de twee pakhuizen. Zo kent Ron Verheijden het bureau nog goed. Op nummer 23 was de ingang.
Ook Frans de Winter diende op bureau Kattenburgergracht. Hoewel hij er slechts een jaar zat, was het een intensieve tijd. "We zaten daar in een arbeidersbuurt met alle problemen van dien", herinnert hij zich nog goed.
"Er woonden mensen met weinig centjes", vult Verheijden aan. Het waren oude huizen. Er zaten soms wel zes, zeven mensen op een woning. Het was allemaal niet zo luxe."
Tekst gaat door onder de foto.
"Hij dook geboeid, met z'n handen achter zijn rug, door het raam"
Op de eerste etage van het bureau waren de verhoorkamers en beneden de cellen.
"Daar zaten bijvoorbeeld mannen die hun vrouw total loss hadden geslagen", vertelt De Winter. "Of figuren die een auto hadden gepikt of de bank opgelicht hadden. Die zaten tijdelijk in de cel en werden eruit gehaald voor verhoor."
Over een van die verhoren heeft Ron Verheijden nog een mooie anekdote. "Op een gegeven moment was een van die arrestanten mee naar boven genomen voor verhoor. De rechercheur was er nog niet en die arrestant had blijkbaar geen zin om te wachten. Hij dook geboeid, met z'n handen achter zijn rug, door het raam. Die kwam zo in de gracht terecht. Hij zwom naar de overkant van de Kattenburgergracht, daar hebben ze 'm eruit gehaald. Dat was best gevaarlijk."
Baantjer
In de jaren zeventig van de vorige eeuw is het bureau gesloten. "Het was eigenlijk ook een ouwe zooi", zegt Verheijden. "Het was een heel oud pand. Alles was een beetje oud en voldeed niet meer."
Een andere reden was dat een aantal bureaus werden samengevoegd. Bureau Kattenburgergracht ging naar het nieuwe bureau IJ-tunnel. "Dat was groot en minder leuk."
Tekst gaat door onder de foto
Nadat de politiepost was opgeheven werd een deel van het gebouw nog tot in de jaren negentig gebruikt door een administratieve afdeling van de politie. Toen die ook was vertrokken, bleek het een ideale locatie voor de politieserie Baantjer. Het bureau kreeg toen landelijk bekendheid dankzij inspecteur De co*ck (met C.O.C.K.) en rechercheur Vledder.
Na een paar seizoenen viel ook hier het doek. Het voormalige politiebureau werd omgebouwd tot appartementencomplex en Baantjer moest op zoek naar een ander filmlocatie.
Bekijk hier meer afleveringen van De Verdwenen Stad Amsterdam
Voor De Verdwenen Stad Alkmaar kun je hier kijken
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app.
